30.04.2011 tarihli ve 27920 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkındaki Yönetmelik ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde, işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlenmesi amaçlanmıştır.
Kısa çalışma uygulaması, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Kısa çalışma kapsamında işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi, genel sağlık sigortası ödenmesi hizmetleri sağlanmaktadır.
a) Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğinden yararlanmak isteyen işverende aranan şartlar
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işveren, İŞKUR birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı bildirimde bulunur. İşveren bildiriminde;
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu belirtmek,
İşyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek,
Manyetik ve yazılı ortamda Kurumca belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi Kurum birimine teslim etmek zorundadır.
İşverence yapılan başvuru neticesinde İş Müfettişlerince yapılan tespitte işyerinin Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir. İşverenler kendi sevk ve idarelerinden kaynaklanmayan önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan biri olan Covid-19 salgını sebebiyle kısa çalışma ödeneği için Kuruma başvuru yapabileceklerdir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak isteyen işverenlerin vergi veya SGK prim borcu bulunması başvuruya yahut bu uygulamadan yararlanmaya engel teşkil etmemektedir.
b) Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğinden yararlanmak isteyen işçilerde aranan şartlar
Kısa çalışma ödeneğine yaygın kanının aksine işçi tarafından başvuru yapılamamakta, işçinin bağlı olduğu işveren tarafından başvuru yapılması gerekmektedir. Kısa çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkındaki Yönetmelikte; bu ödenekten yararlanabilecek işçilerin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerektiği ve bu kapsamda işçinin ödenekten yararlanabilmesi için kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup, son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması gerektiği düzenlenmiştir. Ancak Covid-19 salgının etkilerinin ülkemizde görülmeye başlandıktan sonra 26.03.2020 tarihli 31080 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 41. maddesiyle yukarıda belirtilen şart "kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır." şeklinde düzenlenerek daha çok çalışanın bu uygulamadan faydalanması amaçlanmıştır. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işçilere İŞKUR tarafından kısa çalışma süresi boyunca genel sağlık sigortası primi ve kısa çalışma ödeneği ödemesi yapılacaktır.
c) Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı ve Ödenmesi
Kanunda kısa çalışma ödeneğinin miktarı "Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçmemek üzere, sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60'ı" olarak belirlenmiştir.
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde, çalışılmayan süreler için aylık olarak hesaplanır ve ödenir. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işçilere ödenek ödemelerinin PTT Bank aracılığıyla işçinin hesabına yapılacağı açıklanmıştır.
Kanun düzenlemesine göre Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçinin, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447 sayılı Kanunda öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz kalması halinde, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanacağı düzenlenmiştir.
İşveren veya işçi tarafından Kuruma yanlış bilgi verilmesi ve bu şekilde ödenekten yararlanıldığının anlaşılması halinde işçiye ödenen miktar Kurum tarafından yasal faiziyle birlikte tahsil edilecektir.
Kısa çalışma ödeneğinin nafaka borçları dışında haczedilmesi yahut başkasına devir veya temlik edilmesi mümkün değildir.
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silah altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilecektir.
d) Kısa Çalışma Ödeneğinin Süresi 31 Temmuz 2020 İtibariyle Uzatıldı
31 Temmuz 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2810 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun ek 2'nci maddesi ile geçici 23'üncü maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde Kovid-19 nedeniyle 30 Haziran 2020 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olan iş yerleri için kısa çalışma ödeneğinin süresi, yeni bir başvuru ve uygunluk tespiti yapılmasına gerek bulunmaksızın daha önce kısa çalışmadan yararlanan aynı işçiler için ve aynı şartları aşmamak kaydıyla 2810 sayılı kararın yayımlanma tarihi olan 31 Temmuz 2020 öncesinde kısa çalışma uygulaması biten iş yerleri bakımından 1 Temmuz 2020 tarihinden itibaren, 2810 sayılı kararın yayımlandığı 31 Temmuz 2020 tarihinde kısa çalışma uygulaması devam eden iş yerleri bakımından ise kısa çalışma bitiş tarihinden başlamak üzere bir ay uzatılmıştır.